Założenia do zmian przepisów dotyczących Trybunału Konstytucyjnego
Celem zmian jest uporządkowanie materii ustrojowej i organizacyjnej Trybunału Konstytucyjnego tak, aby utrzymać i wzmocnić jego pozycję jako organu kontroli konstytucyjności aktów normatywnych oraz działania organów władzy publicznej. Ustawa ma na celu wzmocnienie niezależności Trybunału od innych władz, efektywności, w tym szybkości i sprawności jego prac oraz wzmocnienie jego autorytetu społecznego.
- Zmiana większości niezbędnej do wyboru sędziów Trybunału konstytucyjnego.
Wybór sędziego Trybunału będzie następował większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczy posłów. Formuła ta powinna zapewnić szeroki konsensus polityczny w odniesieniu do danego kandydata. Bez wątpienia zapewni wybór apolitycznych kandydatów, obiektywnie gwarantujących polityczną niezależność.
- Poszerzenie kręgu podmiotów mogących zgłosić kandydata na sędziego TK.
Proponuje się aby przy zachowaniu konstytucyjnego kryterium „wyróżniania się wiedzą prawniczą”, rozszerzył się krąg podmiotów mogących zgłosić kandydata na sędziego. Będą to: Prezydent RP; Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego; Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego; Komitet Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk; Krajowa Rada Sądownictwa; Naczelna Rada Adwokacka; Krajowa Izba Radców Prawnych; grupa 50 posłów lub 30 senatorów.
Takie rozszerzenie gwarantuje wybór spośród najznamienitszych autorytetów prawniczych. Jednocześnie znacznie rozszerza bazę potencjalnych apolitycznych kandydatów.
- Nałożenie na Prezydenta obowiązku odebrania ślubowania od sędziego Trybunału w ciągu 30 od dnia wyboru przez Sejm.
Obowiązek odebrania ślubowania przez Prezydenta RP w ciągu 30 dni od dnia wyboru sędziego przez Sejm jednoznacznie przesądzi termin do jakiego ślubowanie musi być przyjęte przez Prezydenta, wyłączając jednocześnie wykorzystywanie braku złożenia ślubowania przez sędziego do formalnego blokowania lub utrudniania pracy Trybunału.
- Wprowadzenie 5-letniej kadencji Prezesa TK bez możliwości reelekcji
Pięcioletnia kadencja Prezesa, bez możliwości ponownego wyboru, pozwala zapewnić właściwy proces zarządzania działalnością Trybunału, zabezpieczając jednocześnie przed zbyt długim uzależnieniem od jednej osoby bez możliwości weryfikowania jej predyspozycji kierowniczych i efektywności zarządczej. Jednocześnie wybór co pięć lat gwarantuje niezależność wyboru z punktu widzenia zmian na scenie politycznej.
- Ustalenie jako podstawowego – pięcioosobowego składu orzekającego.
Podstawowym składem orzekającym będzie skład pięcioosobowy. W powiązaniu ze zmianami dotyczącymi trybu wyboru sędziów Trybunału zasada orzekania w składzie pięcioosobowym zapewnia właściwe kompetencje sędziów do wydania wyroku w „zwykłych” sprawach. W niektórych systemach prawnych funkcjonują nawet składy mniejsze, np. niemiecki Federalny Trybunał Konstytucyjny orzeka w trzyosobowych izbach. Niezależnie od przyjętej zasady, w przypadkach określonych w ustawie Trybunał orzekał będzie w składzie trzyosobowym lub pełnym składzie 11 sędziów. Kompetencję do określenia właściwego składu ze względu na złożoność lub doniosłość sprawy, miałby Prezes Trybunału.
- Nałożenie obowiązku rozpatrywania skarg konstytucyjnych obywateli w ciągu 6 miesięcy od dnia złożenia do TK.
Efektywność postępowania przed Trybunałem powinna być zwiększona przede wszystkim w przypadku skarg konstytucyjnych składanych przez indywidualnych obywateli (na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji). To w przypadku tych skarg szczególnie ważna jest szybkość rozstrzygania o konstytucyjności przepisów ustawowych. Zobowiązanie Trybunału do rozstrzygnięcia indywidualnej skargi konstytucyjnej w terminie 6 miesięcy od jej wpływu zagwarantuje realną ochronę konstytucyjnych wolności i praw obywatelskich.
- Zobowiązanie uczestników postępowania do przedkładania stanowisk w sprawie w terminie 2 miesięcy.
Praktyka wskazuje, że jednym z głównych czynników przedłużających postępowanie przed TK jest długi okres oczekiwania na otrzymanie stanowisk uczestników. Długi okres oczekiwania nie jest niczym uzasadniony, szczególnie mając na uwadze profesjonalizm podmiotów będących uczestnikami.
Przykładowo, Sejm przedkłada rocznie ok. 100 stanowisk w sprawach toczących się przed TK a okres oczekiwania na nie trwa ponad rok. Podobnie sytuacja ma się w przypadku ministerstw i Prokuratora Generalnego. Zdyscyplinowanie uczestników postępowania przed TK wpłynie znacząco na skrócenie czasu oczekiwania na rozstrzygnięcie TK.
